Dân số Israel vào năm 2020 rơi vào khoảng hơn 9,2 triệu người, chỉ bằng khoảng 1/10 dân số Việt Nam. Nhưng với số lượng doanh nghiệp khởi nghiệp (startup) khoảng 6.500 công ty, Israel được mệnh danh là “quốc gia khởi nghiệp” bởi sở hữu mật độ tập trung các startup cao nhất trên thế giới, tương đương với 1 công ty trên 1.400 người.

Các startup ở Israel đã kêu gọi được 25,6 tỷ USD vốn đầu tư mạo hiểm trong năm 2021

Con đường trở thành “quốc gia khởi nghiệp”

Từ khi được thành lập vào năm 1948, lịch sử Israel đã ghi nhận nhiều cuộc xung đột, thăng trầm cả ở trong lẫn ngoài nước. Về kinh tế, vào những năm 1980, lạm phát ở Israel rất cao. Đáng nói, quốc gia này chỉ có số lượng dân rất khiêm tốn và tổng diện tích quốc gia chỉ khoảng hơn 22.000 km2, trong đó phần lớn là sa mạc và đồi núi. Quốc gia này cũng không có thế mạnh về tài nguyên thiên nhiên, đặc biệt khi so sánh với các quốc gia giàu dầu mỏ ở Trung Đông.

Nghiên cứu và phát triển là lĩnh vực then chốt của Israel, số các nhà khoa học và chuyên gia công nghệ của nước này cũng nhiều hơn bất kỳ một quốc gia nào khác. Ước tính 24% lực lượng lao động của Israel đã tốt nghiệp đại học và qua đào tạo. Điều đó đồng nghĩa, với mỗi 10.000 người, có tới 135 kỹ sư có bằng đại học hoặc cao hơn. Hơn nữa là các lao động trên đều được đào tạo tại các trường học danh tiếng như Technion, Viện Weizmann, đại học Tel Aviv, đại học Hebrew ở Jerusalem, đại học Ben Gurion.

Giáo sư Avi Shimhon, người từng là cố vấn cấp cao của Thủ tướng Israel kiêm người đứng đầu Hội đồng Kinh tế quốc gia Israel đã từng trả lời tờ Hindustan Times rằng, cuộc cách mạng công nghệ cao ở Israel là một quá trình từ từ, bắt đầu từ những năm 1990; và thành công mà Israel có được là “sự kết hợp ngẫu nhiên của cách mạng công nghệ cao và các chính sách của chính phủ”. Ngẫu nhiên có lẽ chỉ là lúc khởi đầu, song có được sự phát triển như hiện giờ là do có kế hoạch. Thị trường khởi nghiệp ở Israel bắt đầu từ trung tâm công nghệ Tel Aviv và mở rộng tại Jerusalem, vươn xa tới Beer-Sheva, một thành phố sa mạc ở phía nam.

Israel luôn tự hào là nơi có môi trường minh bạch và cộng tác. Chính phủ khuyến khích các doanh nghiệp tư nhân còn các doanh nghiệp luôn ủng hộ các nhân tố mới và nuôi dưỡng văn hoá đổi mới. Một điểm đặc biệt ở quốc gia Trung Đông này là thái độ của người dân đối với nghĩa vụ quân sự bắt buộc với cả nam và nữ, lần lượt là 3 năm và 2 năm. Họ không coi việc đi bộ đội là một gánh nặng, nhiều thanh niên Israel coi thời gian làm nghĩa vụ là động lực học hỏi và khởi nghiệp sau này. Bởi vậy, không hiếm gặp trường hợp nhiều chuyên gia công nghệ đã từng làm việc trong các đơn vị tình báo quân sự gồm cả đơn vị tình báo mạng nổi tiếng 8200. Menny Barzilay, cựu Đại uý và hiện là CEO công ty an ninh mạng FortyTwo cho hay: “Ở Israel, lục quân toàn gồm những đứa trẻ 20 tuổi, vì thế đó là nơi rất náo nhiệt. Bạn đón nhận những người mới với các hướng đi, kiến thức mới vào thời điểm đó”.

Những yếu tố quan trọng

Người Israel luôn tự hào khẳng định “Sáng tạo là tài nguyên của chúng tôi”. Theo các chuyên gia Israel, từ cách nay hơn 40 năm, Chính phủ Israel đã bắt đầu có chính sách hỗ trợ cho các doanh nghiệp để khởi nghiệp sáng tạo.

Chính phủ Israel đã sớm xây dựng cơ cấu tổ chức phục vụ cho đổi mới, khởi nghiệp sáng tạo một cách bài bản, khoa học. Đơn cử, Cơ quan Đổi mới Sáng tạo Israel, thuộc Bộ Kinh tế và Công nghiệp Israel, được thành lập với chức năng tư vấn cho các bộ, ủy ban của Chính phủ và Quốc hội về chính sách đổi mới trong nước, đồng thời theo dõi và phân tích những thay đổi đang diễn ra trong môi trường đổi mới ở Israel lẫn các nước trên thế giới. Trong các bộ của Israel đều có một cơ quan chuyên về đổi mới, khởi nghiệp sáng tạo và một chuyên gia trưởng được phân công chịu trách nhiệm về việc phát triển khoa học - công nghệ để thúc đẩy đổi mới, khởi nghiệp sáng tạo.

Cơ quan Đổi mới Sáng tạo Israel có 6 đơn vị gồm: Phòng khởi nghiệp, Phòng tăng trưởng, Phòng sản xuất tiên tiến, Phòng hợp tác quốc tế, Ban Cơ sở hạ tầng công nghệ và Ban giải quyết thách thức xã hội. Trong đó, một trong những chức năng của Ban giải quyết thách thức xã hội là tăng tỷ lệ phụ nữ trong các dự án đổi mới, khởi nghiệp sáng tạo. Trong những năm qua, cơ quan này đã thiết kế và vận hành một loạt các chương trình dành riêng cho các công ty tư nhân, không ngừng thúc đẩy nhằm biến các sáng kiến độc đáo thành các công cụ thiết thực, có hiệu quả cao về mặt kinh tế và xã hội.

Quan trọng nhất là các chính sách hỗ trợ kinh phí để các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo. Cơ quan Đổi mới Sáng tạo Israel sẽ cung cấp tiền cho các doanh nghiệp trong trường hợp doanh nghiệp có ý tưởng hay nhưng gặp khó khăn về tài chính. Có trường hợp doanh nghiệp được nhà nước cho vay với điều kiện: Nếu sản phẩm được sản xuất thành công thì doanh nghiệp phải trả lại cho Nhà nước Israel 3-5% giá trị sản phẩm. Ngược lại, nếu sản phẩm làm ra gặp thất bại do yếu tố khách quan, hợp lý thì khoản nợ này được xóa. Như vậy, dù khởi nghiệp thất bại nhưng doanh nghiệp vẫn có cơ hội làm lại.

Tuy nhiên, có một nguyên tắc mà Chính phủ Israel luôn yêu cầu các doanh nghiệp khởi nghiệp được nhà nước hỗ trợ vốn phải tuân thủ nghiêm ngặt, đó là bằng sáng chế phải được đăng ký tại Israel và phải được cấp bởi cơ quan chức năng của Israel. Mặt khác, doanh nghiệp khởi nghiệp không được chuyển giao các sáng chế đó cho công ty nước ngoài nếu không được sự đồng ý của Chính phủ Israel.

Có thể thấy, dù phải đối diện với biết bao khó khăn của một nước nhỏ trên sa mạc nhưng người Israel không xem đó là điều bất lợi. Ngược lại, họ coi đó là thời cơ để tự khẳng định mình và vươn lên cái mới tốt hơn. Người Israel cũng có văn hóa chia sẻ và ý thức về xã hội toàn cầu thông qua tinh thần học hỏi và nỗ lực tìm cách phối hợp, hợp tác với các nước khác. Ngày nay nền kinh tế Israel được đánh giá là rất phát triển. Israel cũng là một quốc gia có thu nhập bình quân đầu người rất cao, lên đến 44.000 USD/người/năm, cao hơn nhiều quốc gia châu Âu như Anh, Pháp và đồng tiền Shekel Israel là một trong những đồng tiền có giá trị trên thế giới.

Israel đặc biệt coi trọng việc bồi dưỡng nhân tài. Như đã nêu ở trên, nghĩa vụ quân sự là điểm đặc biệt thúc đẩy nội lực khởi nghiệp của rất nhiều thanh niên trẻ tuổi tại Israel. Điều đó được cụ thể hoá như sau: Những học sinh cấp 3 có năng lực sẽ được phát hiện và trong quá trình tham gia quân đội, nhà nước sẽ cho đi học đại học, học cao học, thậm chí trở thành nghiên cứu sinh tiến sĩ. Thay vì ở trong quân đội 3 năm theo quy định chung, những người xuất sắc có thể ở trong quân đội liên tục 6 - 9 năm. Như vậy, những người có năng lực vừa phục vụ quân đội, vừa nghiên cứu, sáng tạo. Khi trở về với đời thường thì những người này đã có năng lực sáng tạo, thậm chí có sáng chế và có khả năng lập ra các doanh nghiệp để khai thác, kinh doanh.

<https://skhcn.bacgiang.gov.vn/>