Thực hành nghề – “Sân khấu” biến lý thuyết thành hành động

Bạn đã bao giờ tự hỏi: Liệu kiến thức trên giảng đường có đủ để trở thành một cán bộ Công tác xã hội giỏi? Câu trả lời chắc chắn là chưa đủ! Và đó chính là lý do vì sao thực hành nghề luôn được xem là “trái tim” trong đào tạo Công tác xã hội.

Với sinh viên Công tác xã hội, thực hành nghề không chỉ là một phần bắt buộc trong chương trình đào tạo mà còn là một hành trình biến đổi đầy ý nghĩa. Để trở thành một nhân viên Công tác xã hội chuyên nghiệp và đáp ứng được nhu cầu thị trường việc làm ngay sau khi ra trường, hoạt động thực hành đóng một vai trò quan trọng trong quá trình đào tạo. Thực hành giúp sinh viên có thể ứng dụng các kiến thức nền tảng, các nội dung lý thuyết vào trong quá trình thực tế. 

Hơn thế nữa. thông qua quá trình thực hành người học có cơ hội gắn kết các kiến thức lý thuyết với nhu cầu xã hội và thị trường việc làm. Đó chính là quá trình để người học chịu trách nhiệm giải quyết các vấn đề, tình huống thực tiễn nghề nghiệp gặp phải. Là một nghề, một hoạt động chuyên nghiệp, công tác xã hội làm việc trực tiếp với các cá nhân, nhóm, cộng đồng nhằm thúc đẩy sự thay đổi và phát triển xã hội, gắn kết xã hội, tăng cường năng lực và hướng đến sự phát triển bền vững. Để có thể trợ giúp thành công các đối tượng đang gặp khó khăn, nhân viên xã hội phải là người có kiến thức, kỹ năng chuyên môn, và am hiểu về thực tiễn.

Với đặc trưng là đào tạo nghề theo hướng chuyên nghiệp, quá trình đào tạo sinh viên chuyên ngành Công tác xã hội cần chú trọng đến hoạt động thực hành. Thực hành không chỉ là nơi kiểm chứng lý thuyết mà còn là môi trường giúp sinh viên phát triển năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn, tăng cường hiểu biết về bối cảnh xã hội và các đối tượng yếu thế. thông qua hoạt động , sinh viên có thể hình dung được tính chất và đặc thù nghề nghiệp của mình, hiểu và  biết thêm các kỹ năng xử lý các tình huống phát sinh trên thực tế mà đôi khi trong môi trường lớp học sinh viên không được trải nghiệm nên khó để nhận biết, nắm bắt và xử lý. Thực hành giúp sinh viên chuyên nghiệp hóa các phẩm cần có của nhân viên xã hội, đông thời giúp sinh viên củng cố kiến thức đã học trong nhà trường, là điều kiện để sinh viên hạn chế các sai sót cho nghề nghiệp trong tương lai. Các nghiên cứu quốc tế cũng khẳng định, thực hành đóng vai trò trung tâm giúp sinh viên phát triển kỹ năng thực địa, năng lực chuyên môn và bản lĩnh nghề nghiệp. Theo quy định của Hội đồng Kiểm định Đào tạo công tác xã hội Hoa Kỳ (CSWE, 2015), sinh viên bậc cử nhân cần hoàn thành ít nhất 400 giờ thực hành, và chương trình chất lượng cao thường tổ chức từ 600 giờ trở lên để đảm bảo năng lực đầu ra.

Nắm bắt được tầm quan trọng của việc đào tạo gắn với thực hành, kể từ khi bắt đầu đào tạo ngành Công tác xã hội từ năm 2009 đến nay, Trường Đại học Khoa học luôn coi trọng việc kết nối giữa kiến thức lý thuyết và thực tiễn thông qua các hoạt động thực hành, thực tập. Trong quá trình thực hành, sinh viên ngành Công tác xã hội tại Trường phát huy thế mạnh, đặc thù của trường đó là gắn các hoạt động chuyên ngành với thế mạnh về truyền thông, vận động xã hội để phục vụ trong các hoạt động Công tác xã hội. Ở Việt Nam, Thông tư số 17/2021/TT-BGDĐT của Bộ Giáo dục và Đào tạo về chuẩn chương trình đào tạo đại học ngành Công tác xã hội cũng nhấn mạnh yêu cầu gắn đào tạo lý thuyết với thực hành và chú trọng năng lực ứng dụng nghề nghiệp.

Từ lý thuyết đến trái tim – Quá trình trưởng thành qua trải nghiệm

Theo kế hoạch đào tạo năm học, trong thời gian từ ngày 15/7/2025 – 20/8/2025, sinh viên lớp Công tác xã hội K20, Công tác xã hội K21 - Trường Đại học Khoa học sẽ được trải nghiệm hoạt động thực hành nghề nghiệp tại các cơ sở thực hành là Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên, Trung tâm Bảo trợ và Công tác xã hội tỉnh Thái Nguyên, Trung tâm Giáo dục hoà nhập, Uỷ ban nhân dân cấp xã. Đây là các đơn vị có đội ngũ nhân viên công tác chuyên nghiệp, có kiểm huấn viên được đào tạo bài bản, có các phòng/tổ Công tác xã hội, điều này tạo điều kiện thuận lợi cho sinh viên học tập kiến thức và rèn luyện kỹ năng nghề nghiệp. Trong thời gian thực hành sinh viên có cơ hội:

·  Áp dụng trực tiếp kiến thức để đánh giá, lập kế hoạch hỗ trợ thân chủ.

·  Đối diện với những hoàn cảnh phức tạp mà sách vở không bao giờ mô tả hết.

·  Rèn luyện kỹ năng giao tiếp, lắng nghe, thấu cảm và xây dựng lòng tin.

Mỗi ca thực hành, mỗi câu chuyện, mỗi nụ cười trao đi… đều là những bài học vô giá. Sinh viên học cách: Thấu cảm sâu sắc, đặt mình vào vị trí của thân chủ; Giao tiếp, lắng nghe không phán xét; Kiên trì vượt qua khó khăn, dần tự tin và bản lĩnh hơn.

Trong thời gian qua, Trường Đại học Khoa học luôn nhận được sự phối hợp chặt chẽ với các cơ sở thực hành như bệnh viện, trung tâm bảo trợ xã hội, cơ sở giáo dục đặc biệt… trong công tác đào tạo sinh viên ngành Công tác xã hội. Các cơ sở tiếp nhận đánh giá cao sự chuẩn bị, khả năng thích ứng và những giá trị nhân văn mà sinh viên mang lại trong quá trình thực hành. Điều này khẳng định định hướng đào tạo của nhà trường là đúng đắn, gắn kết giữa lý thuyết với thực tiễn.

Đánh giá về sinh viên ngành Công tác xã hội TNUS, Ông Nguỵ Quang Vinh, Quyền Giám đốc Trung tâm bảo trợ và CTXH tỉnh Thái Nguyên chia sẻ: “Chúng tôi đánh giá cao tinh thần nhiệt tình và trách nhiệm của sinh viên Công tác xã hội TNUS khi thực hành tại Trung tâm. Các em không chỉ nhanh chóng thích nghi, vận dụng kiến thức đã học, mà còn mang đến sự đồng cảm, sẻ chia và niềm vui cho trẻ em, người cao tuổi, đối tượng bảo trợ đang được chăm sóc tại trung tâm. Những trải nghiệm này là hành trang quý giá, giúp sinh viên trưởng thành hơn và sẵn sàng dấn thân với nghề Công tác xã hội trong tương lai.”.

Ảnh 1: Sinh viên lớp CTXH K20 ra mắt cơ sở thực hành Trung tâm bảo trợ và CTXH tỉnh Thái Nguyên

Trao đổi về chất lượng sinh viên ngành Công tác xã hội TNUS đang thực hành tại Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên, Ông Đào Duy Kiên, Trưởng phòng Công tác xã hội cho biết: "Các em đã thể hiện sự nhiệt tình, trách nhiệm và tinh thần học hỏi cao trong từng hoạt động. Sinh viên nhanh chóng thích nghi với môi trường bệnh viện, biết cách vận dụng kiến thức để hỗ trợ bệnh nhân và người nhà, tham gia truyền thông giáo dục sức khỏe, cũng như đồng hành trong các hoạt động thiện nguyện. Đặc biệt, các em luôn giữ thái độ thân thiện, lắng nghe và đồng cảm đối với người bệnh. Tôi tin rằng những trải nghiệm thực tế này không chỉ giúp sinh viên trưởng thành hơn, mà còn khẳng định chất lượng đào tạo của Nhà trường. Chúng tôi tin tưởng rằng các em sẽ trở thành những cán bộ công tác xã hội đầy tâm huyết trong tương lai.”

Ảnh 2. Sinh viên lớp CTXH K21 ra mắt cơ sở thực hành Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên

Đa phần các cơ sở thực hành luôn đánh giá cao sinh viên Công tác xã hội của Trường Đại học Khoa học bởi sự nhiệt tình, trách nhiệm và tinh thần nhân văn trong công việc. Đây là minh chứng rõ nét cho chất lượng đào tạo gắn kết giữa lý thuyết và thực tiễn. Trong thời gian tới, Nhà trường sẽ tiếp tục mở rộng hợp tác với nhiều cơ sở thực hành, xây dựng các chương trình thực tập chuyên sâu, tổ chức tọa đàm – hội thảo, và thúc đẩy các dự án cộng đồng. Sự hợp tác bền chặt này chính là chìa khóa để đào tạo nên những cán bộ công tác xã hội chuyên nghiệp, sẵn sàng cống hiến cho xã hội.

Sinh viên Hoàng Thị Trang, lớp Công tác xã hội K21 chia sẻ về những trải nghiệm đáng quý trong quá trình thực hành nghề: “Vậy là 3 tuần thực hành tại Phòng Công tác xã hội – Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên đã khép lại. Khoảng thời gian không quá dài, nhưng đủ để chúng em có thêm thật nhiều trải nghiệm quý giá, những bài học không chỉ nằm trên sách vở, mà còn được đúc kết từ chính những câu chuyện đời thường. Chúng em đã được gặp gỡ và lắng nghe bệnh nhân chia sẻ về hành trình chiến đấu với bệnh tật, được hỗ trợ hướng dẫn, giải đáp thắc mắc, hoàn thiện thủ tục cho người bệnh và người nhà, được tham gia nhập liệu khảo sát, sắp xếp hồ sơ và hỗ trợ các hoạt động thiện nguyện. Chúng em hiểu rằng, Công tác xã hội trong bệnh viện không chỉ là hỗ trợ thủ tục hay cung cấp thông tin, mà còn là trao đi sự thấu cảm, sẻ chia và tiếp thêm sức mạnh tinh thần cho bệnh nhân.” 

Sinh viên Đàm Thị Huyền Trang, lớp Công tác xã hội K20 cũng chia sẻ về quá trình thực hành nghề tại Trung tâm Bảo trợ và Công tác xã hội tỉnh Thái Nguyên: "Trong suốt thời gian thực hành đã qua, em cùng các bạn trong nhóm đã có cơ hội được tiếp cận, làm việc và tổ chức các hoạt động cho nhóm trẻ em đang được nuôi dưỡng tại Trung tâm. Đây là một môi trường đặc biệt, nơi chăm sóc và bảo vệ những trẻ em có hoàn cảnh khó khăn, thiếu vắng sự chăm sóc của gia đình, và cũng là nơi lan tỏa rất nhiều yêu thương và sự sẻ chia. Đối với em, thời gian đi thực hành môn học không chỉ đang học nghề mà còn được trải nghiệm những giá trị sâu sắc của nghề Công tác xã hội – đó là sự đồng hành, chia sẻ, yêu thương và hỗ trợ những người yếu thế trong xã hội. Dù thời gian thực hành không nhiều, nhưng em tin rằng những điều học được và những kỷ niệm tại Trung tâm sẽ là hành trang quý giá theo em suốt chặng đường sau này...”

Thực hành nghề chính là “tấm vé” để sinh viên có cơ hội học hỏi trực tiếp từ các chuyên gia giàu kinh nghiệm. Từ đó xây dựng mạng lưới quan hệ với đồng nghiệp, tổ chức, cơ sở; kiểm chứng năng lực, chuẩn bị hành trang nghề nghiệp. Bởi các đơn vị tuyển dụng không chỉ tìm người “có bằng cấp”, mà quan trọng hơn là những ai có kinh nghiệm, có khả năng hòa nhập ngay từ ngày đầu đi làm. Với sinh viên Công tác xã hội, thực hành không chỉ là môn học, mà là hành trình biến đổi – từ lý thuyết khô khan đến một trái tim nhiệt thành, sẵn sàng cống hiến cho cộng đồng.

Một số hình ảnh:

                                                                                                           (TS. Tạ Thị Thảo – Khoa Khoa học xã hội và Nhân văn)